Wprowadzenie

Wielonienasycone długołańcuchowe kwasy tłuszczowe wchodzą w skład błon fosfolipidowych, stanowiąc ok. 20-40% całkowitej ilości kwasów tłuszczowych znajdujących się w fosfolipidach układu nerwowego i siatkówki oka. Są materiałem budulcowym dla osłonek mielinowych nerwów obwodowych, błon synaptycznych i neurotransmiterów. Stanowią również prawie połowe lipidowych składników receptorowej części siatkówki.

 Prawidłowa zawartość LC PUFA wpływa na prawidłowy rozwój siatkówki oka wchodząc w skład fotoreceptorów oraz komórek nerwowych, wpływa na percepcję wrażeń wzrokowych i ich zmianę na impulsy nerwowe.

Dotychczasowe badania i doniesienia naukowe wskazują, że jednym z najważniejszych składników diety w okresie ciąży i laktacji jest DHA (kwas dokozaheksaenowy) z grupy kwasów Omega-3. Jego prawidłowe spożycie podczas ciaży powoduje nieznaczne wydłużenie czasu trwania ciąży, zwiększenie masy urodzinowej noworodka oraz obniżenie ryzyka wystąpienia porodu przedwczesnego.

Gromadzenie DHA w obrębie OUN jest najwyższe po 20 tygodniu ciąży i kontynuowane jest aż do 4 roku życia dziecka.

DHA, a nie jego prekursory, jest transportowany przez ludzkie łożysko do płodu, co jest uzależnione od zawartości DHA w diecie matki.

Stanowisko European Ford Safety Authority potwierdza konieczność zapewnienia odpowiedniej dystrybucji kwasu DHA płodowi i noworodkowi celem umożliwienia prawidłowego rozwoju poznawczego ostrości widzenia.

Wyniki międzynarodowego, wieloośrodkowego badania epidemiologicznego wskazują na to, że większe ilości DHA w mleku matki i większe spożycie owoców morza przyczyniają się do obniżenia ryzyka wystąpienia depresji poporodowej.

U matek karmiących piersią suplementowanych DHA obserwuje się wzrost zawartości DHA w mleku.

Badania doświadczalne dowodzą, że prawidłowe stężenie DHA w mleku matek miało korzystny wpływ na rozwój widzenia u dzieci karmionych piersią. Obecność odpowiednich ilości DHA w mleku matki czy w organizmie niemowlęcia jest powiązana z prawidłowym rozwojem ostrości widzenia dziecka. Sugeruje się, że stężenie DHA we krwi matek i w krwi pępowinowej może mieć wpływ na przyrost tkanki kostnej u zdrowych, donoszonych noworodków.

Spożywanie kwasu alfa-linolenowego wykorzystywanego do syntetyzowania DHA nie gwarantuje nagromadzenia DHA w odpowiednich ilościach w mózgu płodu i jest o wiele mniej skuteczne niż spożywanie DHA w gotowej postaci.Według badania przeprowadzonego w 2008 roku podawanie dawki 200mg DHA dziennie nie zwiększało stężenia DHA we krwi pępowinowej. Dopiero dzienna dawka 500mg DHA powodowała podniesienie stężenia DHA we krwi pępowinowej.

Głównym źródłem DHA w diecie są tłuste ryby morskie, owoce morza oraz algi morskie.

Spożycie DHA w Polsce

Badania przeprowadzone wśród osób dorosłych w Polsce wskazują, że spożycie ryb morskich i owoców morza jest wyjątkowo niskie.

Kobiety w Polsce średnio spożywają 15 gramów ryb dziennie, gdzie zalecane jest dzienne spożycie wynosi 30g

W województwach takich jak: świetokrzyskie, śląskie, podkarpackie, lubuskie, kujawsko-pomorskie średnie spożycie ryb przez kobiety wynosi poniżej 10g dziennie, co może wskazywać na niedobór DHA.

W organizmie człowieka naturalna synteza DHA, która może zachodzić z prekursorów takich jak: ALA( kwas alfalinolenowy obecny np. w oleju lnianym) i EPA (kwas eikozapantenowy) jest niewystarczająca dla pokrycia zapotrzebowania organizmu. Wydajność tego procesu jest znikoma i uwarunkowana osobniczo, dlatego też DHA powinno być podawane wraz z pożywieniem.

Polskie Towarzystwo Pediatryczne wspólnie z Polskim Towarzystwem Badań nad Miażdżycą wydało zalecenia w celu przeciwdziałania stanom niedoborowym wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega-3 w żywieniu kobiet w ciaży, niemowląt i dzieci w Polsce.

Należy jednak zalecać ostrożność w spożywaniu ryb morskich kobietom w ciąży i dzieciom do lat 7.

Państwowy Zakład Higieny w październiku 2007 roku wskazuje, że ?wskutek zanieczyszczenia środowiska, łososie i śledzie bałtyckie mogą zawierać podwyższone poziomy dioksan oraz polichlorowanych bifenyli, które gromadzą się w tłuszczu tych ryb. Związki te mogą stanowić zagrożenie dla kobiet ciężarnych i dzieci karmionych piersią. Kobiety ciężarne, karmiące piersią oraz małe dzieci powinny powstrzymać się od spożywania śledzi i łososi bałtyckich. 

REKOMENDACJE ZESPOŁU EKSPERTÓW DOTYCZĄCE STOSOWANIA DHA PODCZAS CIĄŻY I KARMIENIA PIERSIĄ

Zapewnienie prawidłowej zawartości w diecie i dostępności DHA dla organizmu podczas ciąży może wpłynąć na czas trwania ciąży, masę płodu, jego rozwój psychomotoryczny, ostrośc widzenia oraz obniżenie ryzyka wystąpienia depresji poporodowej.

Dla zapewnienia prawidłowych zasobów DHA w organizmie matki i zapewnienie prawidłowej dystrybucji do płodu, kobiety w ciąży powinny w przypadku niskiego spożycia ryb i innych źródeł DHA, przyjmować 500mg DHA dziennie już od pierwszego miesiąca ciąży.

Kobiety w ciąży o wysokim ryzyku porodu przedwczesnego powinny przyjmować 100mg DHA dziennie.

Zaleca się dodatkową suplementację za pomocą DHA, gdyż jedynie dodatkowa jego podaż zwiększa osoczowe stężenie tego składnika we krwi pępowinowej. Dha jest najlepiej poznanym i przebadanym wielonienasyconym kwasem tłuszczowym. Nie wykazano żadnych skutków ubocznych dla kobiety ciężarnej i płodu nawet przy spożywanych dawkach 1000mg DHA dziennie i wyższych. Ze względu na rozwój dziecka już od pierwszych dni po urodzeniu kobieta karmiąca powinna kontynuować suplementację DHA, aby zapewnić prawidłową jego zawartość w pokarmie.

Ważne jest zapewnienie wysokiej jakości źródła DHA, bez ryzyka zanieczyszczenia metalami ciężkimi, dioksynami oraz polichlorowanymi bifenylami, które mogą być szkodliwe dla płodu.

Bezpieczne źródłem jest DHA uzyskiwany metodą biotechnologiczną z alg rodzaju Schizochytrium sp., które aby zapobiec wbudowaniu w ich strukturę różnych zanieczyszczeń pochodzących z wody morskiej są hodowane w warunkach kontrolowanych, gwarantujących czystośc i bezpieczeństwo pozyskiwanego w procesie tłoczenia DHA

Źródło: Ginekologia Polska Nr 6/2010 REPRINT